Loséyan Ostral : Diférans ant vèrsyon

Di Wikipédja
Contenu supprimé Contenu ajouté
PouLagwiyann (kozman | kontribisyon)
Aucun résumé des modifications
PouLagwiyann (kozman | kontribisyon)
Lign 6 : Lign 6 :


== Listorik di définisyon-an ké èstati atchwèl ==
== Listorik di définisyon-an ké èstati atchwèl ==
L’OHI asèpté an 2000 non-an di loséyan Ostral-a, san pou otan validé so lègzistans. Li sa soupannan itilizé dipi lontan pa maren-yan (nou té ka anplwayé osi « loséyan Antargtik »). Koumisyon nasyonnal-a di toponnimi (di Lafrans), annan so Nonmanklatir lèspas maritim, ka itilizé dézignasyon-yan di loséyan Ostral-a oben lanmè Antargtik-a.
L’OHI asèpté an 2000 non-an di loséyan Ostral-a, san validé so lègzistans. Li sa soupannan itilizé dipi lontan pa maren-yan (nou té ka anplwayé osi « loséyan Antargtik »). Koumisyon nasyonnal-a di toponnimi (di Lafrans), annan so Nonmanklatir di lèspas maritim, ka itilizé dézignasyon-yan di loséyan Ostral-a oben lanmè Antargtik-a.


Sa désizyon ka ranvèrsé désizyon-an ki té pran an 1953 di siprimen li. An léfè, annan ségon lédisyon-an (1937) di Piblikasyon èspésyal-a 23 di l'OHI, loséyan Antargtik-a oben Ostral té prézan é sala-a té fika siprimen ké trwézyenm-an pou fika réentrodjwi annan projè-a di roun katriyenm lédisyon, ki toujou pa ofisyalizé jòdla.
Sa désizyon ka ranvèrsé désizyon-an ki té pran an 1953 di siprimen li. An léfè, annan ségon lédisyon-an (1937) di Piblikasyon èspésyal-a 23 di l'OHI, loséyan Antargtik-a oben Ostral té prézan é sala-a té fika siprimen ké trwézyenm-an pou fika réyentrodjwi annan projè-a di roun katriyenm lédisyon, ki toujou pa ofisyalizé jouk jòdla.


== Jéyografi ==
== Jéyografi ==

Vèrsyon di 15 sèptanm 2019 à 17:39

Kart di loséyan Ostral

Loséyan Ostral sa roun loséyan ki défini pa konvansyon ki ka étann sokò ant 60e paralèl sid-a ké kontinan antargtik-a. Sa délimitasyon ka korèsponn bay pòrsyon di loséyan Atlantik, Pasifik ké Endjen ki kouvri jiridikman pa trété-a asou Lantargtik-a. So lègzistans pa inivèrsèlman roukonnèt. Byen ki li pa ka kouvri entrégralité-a di plak antargtik-a, li sa pafwè aplé loséyan Antargtik, loséyan Glasyal antargtik(pafwè òrtografyé loséyan glasyal Antargtik) oben tousèl Lantargtik.

A an sirfas katriyenm loséyan-an, ké dannyé-a ki défini pa Lòrgannizasyon idrografik entèrnasyonnal-a. Men projè-a ki pa té fika ratifyé, loséyan Ostral-a pa ka figiré annan listwè ofisyèl-a di loséyan ké lanmè ki édité pa sa menm lenstitisyon.

Listorik di définisyon-an ké èstati atchwèl

L’OHI asèpté an 2000 non-an di loséyan Ostral-a, san validé so lègzistans. Li sa soupannan itilizé dipi lontan pa maren-yan (nou té ka anplwayé osi « loséyan Antargtik »). Koumisyon nasyonnal-a di toponnimi (di Lafrans), annan so Nonmanklatir di lèspas maritim, ka itilizé dézignasyon-yan di loséyan Ostral-a oben lanmè Antargtik-a.

Sa désizyon ka ranvèrsé désizyon-an ki té pran an 1953 di siprimen li. An léfè, annan ségon lédisyon-an (1937) di Piblikasyon èspésyal-a 23 di l'OHI, loséyan Antargtik-a oben Ostral té prézan é sala-a té fika siprimen ké trwézyenm-an pou fika réyentrodjwi annan projè-a di roun katriyenm lédisyon, ki toujou pa ofisyalizé jouk jòdla.

Jéyografi

Di roun mannyè di wè oséyannografik, loséyan Ostral-a sa défini kou roun loséyan ki parkouri pa kouran sirkimpolèr antargtik-a, ki ka sirkilé otour di kontinan Antargtik.

Loséyan Ostral-a ka ansèrklé plizyò bé oben lanmè, kou lanmè-a d'Amundsen, lanmè-a di Bellingshausen, ensi ki roun parti di pasaj Drake, lanmè di Scotia, lanmò di Weddell, lanmè di Rwè Haakon VII, lanmè di Lazarev, lanmè di Riiser Larsen, lanmè dé Kòsmonnòt, lanmè di Lantant, lanmè di Davis, lanmè di Mawson, lanmè Dumont d'Urville, lanmè di Somov é di lanmè di Ross. So sipèrfisi total sa di 20 327 000 km2, londjò-a dé lakot ki ka benyen li di 17 968 km.

Lèstansyon di labankiz ki ka prézanté roun pilsasyon anniyèl.

Limit

Kou loséyan loséyan Atlantik-a ké Pasifik nò ké sid ki sa délimité pa lékwatò térès-a, é kou lonjitid-a di kap di Sid-Lès ka séparé Pasifik-a di loséyan Endjen-yan, loséyan Ostral-a sa défini pa roun lign imajinèr ; sa zanno ki ka antouré roun kontinan ka étann so kò o sid di 60° di latitid sid, asou 360° di lonjitid (limit ki propozé pa Lòrgannizasyon idrografik entèrnasyonnal-a).

Fòrmasyon

Loséyan Ostral-a sa sèrtennman pli jenn-yan dé gran loséyan di Latè-a, pis ki so lègzistans ka roumonté à rounso 30 milyon di lannen, lòské Lantargtik-a ké Lanmérik di Sid ka séparé yé kò, é ka ouvri pasaj-a di Drake é ka bay nésans o kouran sirkimpolèr antargtik.

Rousours natirèl

  • Chan di pétròl é di gaz, vrésanblabman gran, pitèt jéyan, asou plato kontinantal-a
  • Nodoul di mangannèz
  • Jizman di minré posib
  • Sab ké gravyé
  • Dilo dous anba fòrm d'icebergs
  • Céphalopodes, balenn, fòk, krill ké poson divèrs

Risk natirèl

Prensipal risk natirèl sa akoz-a di prézans-a oben à lokirans-a :

  • bidim icebergs ké dé tiran dlo ki ka atenn plizyò santenn di mèt ;
  • rounlo piti blòk ké fragman d'icebergs ;
  • di laglas di lanmè (jénéralman pès di 0,5 à 1 m) ké pafwè dé varyasyon dinanmik à kour tèrm é dé varyasyon anniyèl é entèranniyèl enpòrtan ;
  • di roun plato kontinantal ki profon ki roukouvè di dépo glasyèr ki ka varyé di mannyè enpòrtan asou di kourt distans ;
  • di van tré fò é di vag ki tré rot pli gran parti-a di lannen ;
  • di givraj dé navir, an partikilyé di mè à ògtòb ;
  • di fèt ki ésansyèl-a di réjyon-an sa élwagnen de mwéyen disponnib pou sasé-a ké sovtaj-a.

Lanvironnman

Fonn ké Flòr

  • Popilasyon-an ki atchwèlman protéjé dé fòk à fourir ka ogmanté rapidman apré roun grav sirèsplwatasyon o xviiie é xixe syèk.

Di janvyé à mars 2018, bato Arctic Sunrise di Greenpeace ka èsploré pannan 3 mwa loséyan ostral-a ké à so bò dé fotograf é dé syantifik. Ké lèd-a di roun soumaren biplas ki ka désann à dé profondò ki janmen atenn pa wonm-an jouk jòdla, pronmyé dékouvèrt-ya ka montré prézans-a di roun lékosistenm ka montré prézans-a di roun lékosistenm maren ki vilnérab : krinoyd, channichthydae, denmosponj, arengnen di lanmè pycnogonides, bò'd polynoides polychaete, zétwèl di lanmè Ophiuroida, krill, gorgonaceaprimnoides, gorgonocephalus chilensis, ectoproctes, oursins sterechinus.

Nòt ké référans

Wè osi