Makouya

Di Wikipédja

Makouya

Administrasyon
Péyi Lagwiyann (Lafrans)
Mèr Gilles Adelson
Démografi
Jantilé Makouyen
Popilasyon 11 209 zab. (2014)
Dansité 30 zab./km²
Jéyografi
Altitid Min. 0 m – Max. 103 m m.
Siperfisi 377,5 km²

Makouya sa roun koumin fransé, ki sitchwé annan départman-an di Lagwiyann.

Jéyografi[chanjé | Chanjé wikikod]

An rouj téritwè kouminal-a di Makouya.

Sitchwasyon[chanjé | Chanjé wikikod]

Koumin-an ka sitchwé so kò atè Lagwiyann asou kontinan-an di Lanmérik di Sid. Koumin limitròf-ya ké Makouya sa Matouri ké Mousinéri-Tonnégrann ki o sid, épi à lwès-a i ganyen Kourou.

Lanvironnman[chanjé | Chanjé wikikod]

Makouya sa roun koumin agrikòl. Li sa roun sitchwé annan zonn marékajé-ya di mangròv, di pripri é di savann, ki ka fè di li roun zonn inondab an gran sézon dé lapli.

Vwè di kouminikasyon ké transpò[chanjé | Chanjé wikikod]

Koumin-an sa roulyannen à RN 1, pa bis kolègtif ké tagsi-ya.

Lirbannism[chanjé | Chanjé wikikod]

Makouya sa roun koumin dinanmik, zabitan-yan di laglonmérasyon-an di Kayenn ka enstalé yé kò laba, ki atiré pa loyé modéré, ké lenpòrtans-a dé téren. Koumin-an sa an pas di divini nouvèl zags di dévlopman di kouminoté-a di koumin di Sant Litoral.

Toponnimi[chanjé | Chanjé wikikod]

Koumin-an sa divizé an dé pati, bour di Tonnat (di non di Jean-Baptiste Tonat (1775-1837), èsplwatan di pyékoton asou sit-a di bour ké nouvèl lavil ki konpozé di kartché rézidansyèl (Soula, Préfontaine, Lac Maillard,...).

Listwè[chanjé | Chanjé wikikod]

Makouya di xviie o xixe syèk[chanjé | Chanjé wikikod]

Listwè di Makouya ka koumansé à pronmyé lèspédisyon-an di Daniel de La Touche de La Ravardière an 1604. À sa lépòk, a roun téritwè òkò vyèrj, ki ésansyèlman péplé di Anmérendjen. An 1643, gouvèlnò Charles Poncet de Brétigny ka rivé ké konpangni-a di kap Nò. An 1644, li ké so wonm ka roujwenn « pwent Makouya » an chaloup. Li ka désédé o kour di roun èskarmouch ké Anmérendjen-yan, ki foché pa roun flèch ki tiré ant dé wéy-ya, ki ka divini pronmyé gouvèlnò-a an ègzèrsis ki mouri atè Lagwiyann. Òbò di 1709, pronmyé jézwit ka rivé atè Lagwiyann, ki notanman ké lipè Lombard ké lipè Ramette. Toulédé ka évanjélizé Anmérendjen-yan é ka batizé yé. Bò'd 1710, yé ka konstrwi parwas-a di Saint-Joseph atè pwent Libèrté-a pou kontinwé yé travay di lévanjélizasyon. Men Makouya ka pran roun lésò enpòrtan gras à Rémy Guillouet d’Orvilliers ki ka fè roun propagann annan tout kòlonni-a pou enstalé dé ménajri. Jézwit-ya ka profité alò di lokazyon-an pou étann so kò annan tout kòlonni-a. A konran ki atravè yé kiltir prospèr é abondant di kafé, di kakao é di roukou yé sa pronmyé-ya ki ka dévlopé kartché-a di Makouya. Roun lésò ki ké kontinwé à akrwat so kò dé lannen 1800 jouk jòdla ké lenfliyans-a dé kòlon ké ròt pésonnaj enpòrtan di Lagwiyann. Asou roun plan enstitisyonnèl, Lagwiyann sa divizé an otan di kartché ki i ganyen di parwas. Makouya ki ka posédé sopa ka pran non-an di kartché di Makouya. Di sa fè ké lòrgannizasyon minisipal-a ki réglé pa dékrè kòlonnyal-a di 30 jen 1835 ki modifyé pa roun arété lokal di 2 out 1848, Makouya sa dirijé pa roun koumisè-koumandan, ki ka ranpli ròl-a di roun limè, ké so lyétnan-koumandan, ki sa so adjwen.

Légliz di Makouya té sitchwé asou mòrn Makouya à 17 km di pwent Libèrté-a. Li té transféré asou bitasyon-an di M. Tonat pa papa Bonni, o monman koté travay-ya di konstrigsyon larout-a té ké transféré bour-a à sa zandrwè.

Lyé touristik ké monnouman[chanjé | Chanjé wikikod]

  • Lavil di Makouya sa sirtou konnèt pou prézans-a di zoo di Lagwiyann an zonn limitròf ké koumin di Mousinéri asou CD 5 ;
  • Légliz di Makouya ;
  • Téyat di Makouya ;
  • Jarden botannik Makouya ;
  • Mangròv-a (bengnad) ;
  • ULM équateur (so sirkwi di karting) ;
  • Lartizannan anmérendjen (vilaj Kamuyuneh ké vilaj Palikou) ;
  • Batiman di savwè tradisyonnèl anmérendjen (KAYANO) ;
  • Marché nògtirn di jédi ;

Kays'ly Garden ;

  • Kikinon-an ké zékiri-ya di Pwent Libèrté-a.

Nòt ké référans[chanjé | Chanjé wikikod]

Wè osi[chanjé | Chanjé wikikod]