Taylann

Rwéyonm di Taylann ประเทศไทย (th) Prathet Thai (th)
Lanng ofisyèl	Tay
Kapital	Banngkòk
Siperfisi total	514 000 km²
Jantilé	Taylandé
Popilasyon total	68 229 099 zab. (2017)

Taylann, an fòrm lonng rwéyonm di Taylann, an tay Prathet Thaï, ประเทศไทย oben Ratcha Anachak Thai, ราชอาณาจักรไทย, sa roun péy di Lazi di sid lès. Anvan 1939, li té ka aplé sokò rwéyonm di Syanm. Li sa bòdé bò lwès é bò nòlwès pa Birmanni, bò sid pa Malézi-a, bò lès pa Kanbòdj-a épi bò nòlès pa Laos. So kapital sa Krung Thep (กรุงเทพฯ, Sité Zanj-ya), osi aplé Banngkòk. Lanng ofisyèl-a sa tay-a ké lanmonnen bat. A roun monnarchi konstitisyonnèl dipi 1932 annan lakèl rwè-a ofisyèlman titré Chèf di Léta, Chèf dé Fòs larmé, patizan di rélijyon boudis ké défansò di tout konfésyon.

Listwè

Patché rwéyonm, prensipalté oben lanpir ka patajé yé kò péy-a annan oun listwè ki enbriké, lenvazyon ké donminasyon étranjé ki ka pèrpétchwé jouk finisman-an di xviie syèk.

Rézimen kronnolojik :

ie o vie syèk, rwéyonm-an ki konnèt pa so non chinwè di Funan ka donminen réjyon-an

• iiie o ve syèk, rwéyonm ki konnèt anba non chinwè-a di Dun-sun (sid)
• vie o xie siècle, rwéyonm môn di Dvâravatî(sant)
• viie syèk, rélasyon ké rwéyonm-an di Sriwijaya (sid)
• viie o xive syèk, rwéyonm di Lavo (sid)
• viiie o xiiie syèk, rwéyonm môn di Haripunchai (nò)
• xie é xiie syèk, lenvazyon khmères
• xiiie syèk, rwéyonm tay di Sukhothaï(sant) jouk 1438.
• xiiie o xviie syèk, rwéyonm tay di Lanna(nò)
• xive o xviiie siècle, rwéyonm d'Ayutthaya(sant)
• xviiie syèk à nou jou, dinasti Chakri atè Banngkòk (oben krungthep an tay)
• 1939 : Péy-a ka pran non-an di Taylann

24 jen 1932, roun révolisyon di palè, ki ké douré 3 lèr, ka mété finisma à monnarchi absoli-a. « Révolisyon-an di 1932 », kou li fika nonmen, té mennen pa roun group di roun santenn di moun, « pati di pèp », ki konpozé à pa égal di ofisyé ki koumandé pa Plaek Phibunsongkhram é di sivil ki dirijé pa Pridi.

Jéyografi

Taylann-an ka fè pati di pénensil endochinwè-a, jouk lism di Kra, ki ka marké tranzisyon-an ké pénensil Malé-a. Péy-a ka étann so kò asou anviron 805 km di lès an lwès é 1 770 km di nò o sid.

O sant, nou ka trouvé roun vas plenn, plenn alivyal-a di Chao Phraya, pli gran flòv taylandé. A réjyon-an ki pli dans o nivèl di popilasyon-an é pli rich di mannyè agrikòl.

Banngkòk sa sitchwé à prògsimité di fèrtil délta di Maenam Chao Phraya (Mae Nam - แม่ น้ำ - litéralman manman-dilo (dilo manman di lavi), lé di larivyè oben flòv an tay). Tout otour di sa basen ki ka élvé so kò dé masif montangné. Masif-ya ki ka lonjé frontchè birman-an sa pik-ya ki pi élvé-ya, ki ka kilminen à 2 595 mèt o Doi Inthanon. Kant à réjyon pénensilèr-a, ki bòdé d’étrwè plenn kotché, li ka atenn so pwen kilminan o Khao Luang à 1 786 m.

Kart pa The World Factbook

Klima

Taylann-an ka bénéfisyé di roun klima di mouson. Nou ka distengé 2 sézon :

• Oun sézon sèk : di désanm à avril
• Oun sézon di mouson : di fen mè à novanm
• Annan nò-a di péy, nou ka distengé oun trwézyenm sézon ki aplé « sézon frèt »

Sézon sèk-a sa pli kour an rézon di prògsimité-a di lanmè. Tanpératir-a ka varyé ant 19° à 38 °C an mwéyenn.

Kiltir

Dans

Kiltir-a di Taylann sa profondéman enprégné pa boudism theravāda, rélijyon ofisyèl. Oun gran pa dé lar — lapentir, èskiltir, larchitègtir, dans ké lanmizik — ka sibi sa lenfliyans é sa o sèrvis dé rouprézantasyon tradisyonnèl di boudism é di so dérivé-ya. Konfòrméman o anségnman di Bouda, mwenn-yan ka pratiké lasétism-an. Tout bonmanten-yan, yé k'alé sasé yé nouriti opré dé zabitan é dé koumèrsan bò'd 6 h di bonmanten (menm annan kapital mégapòl-a, Banngkòk - Krung Thep an tay).

Lanng

Si lanng ofisyèl-a ki palé pa onmwen 85 % di popilasyon-an sa tay, lengwis-ya ka dénonbré pli di 60 lanng an Taylann.

Taylandé oben tay sa pròch dé 2 djalèk law ki palé o Laos (don pi enpòrtan sa Law Soung anvan Lao Soum), Ségon lanng matèrnèl sa chinwè, lanng ki prézan an 2 djalèk (ant 1 ké 2 000 000 di lokitò), don Hakka, ké anviron 70 000 lokitò. Annglé-a sa ségonn lanng administrativ é lanng koumèrsyal-a, é sa palé an ségon lanng pa 3 500 000 di lokitò réyèl oben parsyèl.