Politik annan Lagwiyann
Lagwiyann, ansyen kolonni fransé, sa roun départman di lout-lanmè dipi 1946 é roun réjyon dipi lalwa-ya di désantralizasyon di 1982.
Èstati[chanjé | Chanjé wikikod]
Li ka konstitchwé ansanm ké Lagwadloup ké Lanmantinik, ki sitchwé annan Lézanti, départman fransé-a di Lanmérik (DFL). Li sa itou pli gran réjyon iltrapériférik-a di Linyon éropéyen-an.
Jouk 2016, téritwè-a té jéré pa Dé kolègtivité téritoryal :
- konséy jénéral-a di Lagwiyann, ki rounouvlé tout 6 lannen-yan lò dé lélègsyon kantonnal. Téritwè-a sa divizé an 19 kanton, ki ka éli chaken roun konséyé jénéral. Dannyé lélègsyon ki ka daté di mars 2011.
- konséy réjyonnal-a di Lagwiyann, ki rounouvlé tout 6 lannen-yan lò dé lélègsyon réjyonnal. Li sa konpozé di 31 konséyé réjyonnal. Dannyé lélègsyon ka daté di mars 2010.
Lò di référandonm di 24 janvyé 2010, èstati-a di kolègtivité téritoryal inik té adòpté pa popilasyon-an, an menm tan ki roun lévolisyon èstatiyèr ki similèr atè Lanmantinik. 11 janvyé-a ki ka présédé, létablisman-an di roun kolègtivité pli otonnonm (artik 74 di Konstitisyon-an) té roujété pa élègtò-ya.
Lalwa no 2011-884 di 27 jwiyé 2011 rélativ o kolègtivité téritoryal di Lagwiyann é di Lanmantinik té prévwè yé miz an plas an mars 2014. Sa miz an plas ka entèrvini finalman an désanm 2015, an menm tan ki rounouvèlman dé konséy réjyonnal di ansanm-an di téritwè fransé.
Lagwiyann sa doté di roun lasanblé di senkant-é-oun manm, lasanblé don sa isou roun koumisyon pèrmannan, é di roun konséy ékonnonmik, sosyal ké anvironnmantal. Pou ésansyèl-a, dispozisyon-yan di drwè koumen aplikab o konséy réjyonnal ka réji fongsyonnman-an di sa lenstitisyon-yan. Asou plan élègtoral-a, li ka konstitchwé oun sirkonskripsyon élègtoral inik, ki konpozé di plizyò ségsyon don nonm-an ké fika arété pa dékrè an Konséy di Léta. Oun èskriten di lis propòrsyonnèl à Dé tour à pli fò mwéyen-an, ké roun prim majoritèr di 20 % dé syèj à pourvwè, té routni.
O nivo kouminal, i ka ègzisté 22 koumin ki dirijé pa dé limè. Sèrten di sa koumin-yan, kou Maripasoula ké Kanmopi, ganyen dé sipéryò o départman métropoliten. Di plis, sèrten koumin sa sibdivizé pa dé kaptenn. Dannyé lélègsyon-yan ka daté di mars 2014.
Rouprézantasyon nasyonnal é éropéyen[chanjé | Chanjé wikikod]
Lagwiyann sa rouprézanté o nivo nasyonnal pa Dé dépité é dé sénatò. Dannyé lélègsyon :
- Lélègsyon léjislativ di 2007 atè Lagwiyann
- Lélègsyon léjislativ di 2012 atè Lagwiyann
- Lélègsyon sénatoryal di 2008 atè Lagwiyann
- Lélègsyon sénatoryal di 2014 atè Lagwiyann
Ségsyon Atlantik-a di sirkonskripsyon Lout-Lanmè (Lagwadloup, Lagwiyann, Lanmantinik, Sen-Barthélemy, Sen-Martin ké Sen-Pierre-ké-Miquelon) ka éli roun dépité o Palman éropéyen pou rouprézanté sa téritwè-ya.
Parti politik[chanjé | Chanjé wikikod]
Trwè tandans politik ka partajé yé kò lavi politik gwiyannen-an. Dé prensipal fòs politik-ya ka rété, kou lirès-a di Lafrans, drèt lwayalis, ki rouprézanté pa Les Républicains é goch lwayalis, ki rouprézanté pa parti sosyalis gwiyannen(PSG), Walwari (PRG), fòs démokratik di Lagwiyann (FDG), parti sosyalis (PS) ké Europe Écologie Les Verts. Anfen, trwézyenm parti politik-a sa èstrenm-goch endépandantis, chant di gwiyannité-a, ki rouprézanté pa mouvman-an di dékolonnizasyon é di lémandipasyon (MDES).