Plato gwiyannen
Boukliyé gwiyannen oben plato dé Gwiyann ka konstitchwé oun réjyon di Lanmérik di Sid, ki sitchwé asou lakot nò-lès-a. A roun fòrmasyon jéyolojik ki fòrmen o Prékanbyen, di laj ki konprann ant 2,5 ké 1,9 bilyon di lannen. Li ka rouprézanté roun dé pli ansyen masif ki toujou vizib asou plannèt-a, konpozé di bidim plato di laltitid ki aplé tépouys. Dé kaskad enprésyonnan, kou Kaieteur Falls, Kuquenan Falls ké Salto Angel, ka jité yé kò di sa plato-ya.
Plato dé Gwiyann ka étann so kò asou sis péy ; di lwès an lès :
- Lakolonbi ;
- Vénézwéla, koté plato-a sa délimité o nò pa Lorénòk-a ;
- Gwiyannan, ansyen Gwiyann britannik oben anglé ;
- Sourinanm, ansyen Gwiyann néyèrlandé oben olandé ;
- Lagwiyann, départman fransé di lout-lanmè ;
- Brézil, délimitasyon di plato o sid pa Lanmanzonn-an.
Mon Roraima (ki sitchwé à lentèrsègsyon-an dé frontchè di Gwiyannan, di Vénézwéla é di Brézil) té lontan konsidéré kou pwen kilminan-an di plato, ké 2 810 mèt di laltitid, mé a anfèt Pico da Neblina (2 995 m), ki sitchwé asou frontchè-a ant Brézil ké Vénézwéla.
Réjyon-an sa roukouvri pa pli gran danbwa vyèrj tropikal imid-a ki pa òkò vigtim di déforèstasyon-an. Danbwa gwiyannen-an sa pa so natir similè à sa-a di Lanmanzonni, don li sa roun prolonjman.
Li ka konpòrté plizyò park ké zonn ki protéjé : o Vénézwéla park nasyonnal-ya di Canaima, Parima Tapirapecó ké Serranía La Neblina ; o sant di Gwiyannan danbwa Iwokrama ké park nasyonnal di Kaieteur é o Sid di péy zonn-yan ki protéjé di Kanuku é di Kanashen ; o Sourinanm park Brownsberg ké rézèrv natirèl di Sourinanm santral ; o Brézil park nasyonnal di mon Roraima é dé montangn Tumucumaque, sa dannyé fika annan kontinwité-a di park anmanzonnyen di Lagwiyann.