Lanmérik di Sid

Di Wikipédja
Kart di lokalizasyon di Lanmérik di Sid.

Lanmérik di Sid-a sa roun sibkontinan é sa pati méridjonnal-a di Lanmérik, soulon pwen di lavi. Sa sibkontinan sitchwé antchèrman annan lémisfè lwès é prensipalman annan lémisfè sid. Li sa bòdé koté lwès ké loséyan pasifik é koté nò é lès ké loséyan atlantik. A Lanmérik santral-a ki ka yannen sa sibkontinan ké Lanmérik di Nò épi Karayb-ya ki sa sitchwé bò nòlwès-a.

Dé lanng-yan ki gangnen plis lokitò annan Lanmérik di Sid sa ÈspangnòlPotidjé.

Jéyografi[chanjé | Chanjé wikikod]

Zimaj satélit di Lanmérik di Sid.

Lanmérik di Sid ka konstitchwé majò parti ostral-a dé latè émerjé di sa ki sa jénéralman déziyen kou Nouvèl Monn, lémisfè lwès, Lanmérik-ya, oben senpléman Lanmérik-a (ki sa pafwè konsidéré kou roun sèl kontinan é Lanmérik di Sid roun sibkontinan).

Lanvironnman[chanjé | Chanjé wikikod]

Nò di Lanmérik di Sid ka abrité roun gran pati di byodivelèrsité plannétèr-a di latè-ya ki émèrjé. Danbwa-ya sa soupannan an fòrt régrésyon pou lélvaj (boven notanman, ki dèstiné pou lèspòrtasyon) ké kiltir endistriyèl (di soja notanman, pou pati transjénik). Difé-ya di danbwa, dégradasyon di sòl, ké lélvaj ké lagrikiltir endistriyèl sa lorijin-an di lémisyon enpòrtan di gaz ké léfè di sèr (ki ka fè pati pa légzanp di Brésilun dé pronmyé lémétò mondjal). Dayò sid-a di kontinan sa sitchwé anba trou di kouch di lozonn di antarktik, ki ka kondjwi bay roun fò monté di to di UV(kansérijenn, moutajenn).

Lékonnonmi[chanjé | Chanjé wikikod]

Lagrikiltir-a ka rété ségtò di lagtivité ki pli enpòrtan di Lanmérik di Sid, menm si chonmaj riral ké povté ka chasé popilasyon-an bò di bidim lavil kotché. Rousours minyé ké pétrolyé, byen ki sibstansyèl, sa inégalman répati soulon péy-ya.

Lanng[chanjé | Chanjé wikikod]

Lanng-an ki pi itilizé atè Lanmérik di Sid sa potidjé, ki sa lanng ofisyèl-a di Brézil. Lanmérik di Sid ka prézanté roun tré gran nonm di lanng minoritèr : nou ka dénonbré bò di 600 lanng ki ka apartni bay 118 fanmi lengwistik.

Lanng éropéyen-yan[chanjé | Chanjé wikikod]

Senk lanng-yan di lorijin kolonnyal di Lanmérik di Sid sa potidjé, èspangnòl, annglé, néyèrlandé ké fransé.

Lanng otogtonn-yan[chanjé | Chanjé wikikod]

Popilasyon nativ di Lanmérik, ki chifré pa milyon, té progrésivman roufoulé bo'd lentéryò-a di kontinan. Paradògsalman, enpòrtans-a di so popilasyon lokitris pa ka garanti pyès pérénité di lanng otogtonn-yan, ki sa pou laplipa ménasé di léstengsyon.

Rélijyon[chanjé | Chanjé wikikod]

Rélijyon prensipal-a annan sibkontinan sidanmériken sa katolisism. Soupannan, légliz protestan-ya (prensipalman évanjélik) ka dévlopé sokò rapidman an nonm di pratikan, notanman atè Brézil ké Sourinanm.

Pèp[chanjé | Chanjé wikikod]

Ki ka ègzisté[chanjé | Chanjé wikikod]

Group ètnik é endijenn di Lanmérik di Sid ka enkli :

Pèp endijenn di Brézil
Dansò Marinera atè Trujillo, Pérou
Désandan éropéyen, Buenos Aires

Léta ké téritwè[chanjé | Chanjé wikikod]

Kart politk di Lanmérik di Sid (an fransé)

Péyi-ya (ké téritwè ki ka dépann) annan sa tab sa katégorizé dapré chéma pou réjyon é sib-réjyon jéyografik ki itilizé pa Nasyonzini-ya.

Non dé péyi (oben téritwè) Siperfisi
Popilasyon[1]
èstimasyon 2010
Dansité di popilasyon
pa kilonmèt karé (km 2)
Kapital
Larjantin 2 766 890 km2 41 343 200 14,9/km2 Buenos Aires
Bolivi 1 098 580 km2 9 947 420 9.1 km2 La Paz, Souk[2]
Brézil 8 514 877 km2 201 103 330 23.6 km2 Brasilia
Chili 756 050 km2 16 746 490 22.1 km2 Santiago
Lakolonbi 1 138 910 km2 44 205 290 38.8 km2 Bogota
Lékwatò 283 560 km2 14 790 610 52.2 km2 Kito
Zil Malwin (R.-I.) 12 173 km2 3 140 0.26 km2 Dégra Stanley-Lonn
Lagwiyann(Lafrans) 86 504 km2 229 000[3] 2.6 km2 Kayenn-Pari
Gwiyannan 214 970 km2 748 490 3.5 km2 Georgetown
Paragwé 406 750 km2 6 375 830 15.7 km2 Asuncion
Pérou 1 285 220 km2 29 907 000 23.3 km2 Lima
Jéyòrji di Sid ké Zil Sandwich di Sid (R.-I.) 4 190 km2 30 0.007 km2 Grytviken-Lonn
Sourinanm 163 270 486 620 3.0 km2 Paramaribo
Lourougwé 176 220 km2 3 510 390 19.9 km2 Montevideo
Vénézwéla 912 050 km2 27 223 230 29.8 km2 Caracas

Douz péyi-ya ki endépandan té lansé 8 désanm 2004 bay (déklarasyon di Cuzco) roun projé di Kouminoté sidanmériken di nasyon (KSN), ki divini Linyon di nasyon sidanmériken-yan (LNASID), asou modèl di Linyon éropéyen.

Not ké référans[chanjé | Chanjé wikikod]

  1. cia.gov
  2. La Paz sa kapital administrativ di Bolivi ; Souk sa kapital konstitisyonnèl.
  3. Combien sommes-nous en 2010 ? - Toute l'actualité de la Guyane sur Internet - FranceGuyane.fr

Lannègs[chanjé | Chanjé wikikod]


Lanmérik di Sid
LarjantinBoliviBrézilChiliLékwatòGwiyannanLakolonbiLagwiyannLourougwéParagwéPérouSourinanmVénézwéla